Algúns retazos de historia

A idea de que esta sempre foi unha zona atrasada e illada aparece insistentemente en tódolos libros que van caendo nas nosas mans, nosoutros pensamos, en cambio, que este fenómeno é moderno e froito do progreso.

A mediados do século pasado produciuse unha gran transformación socioeconómica, construíronse moitas carreteiras, a xente empezou a ter coches particulares, melloráronse as vivendas e as explotacións agrarias, aumentaron os servicios públicos, etc., todas esas transformacións non chegaron aquí ata moito mais tarde e algunhas non chegarán nunca (transporte público, servicios sanitarios ) e esa carencia é a esencia da incomunicación que padecemos.

Antes, en cambio, a finais do século XIX e primeiros do XX, a xente ía a Arxentina e volvía, traballaban nas
minas do Bierzo, había un gran intercambio cultural e económico a través das feiras parroquiais (Donís,
Seixas…) e comarcais (Navia de Suarna, O Espín…), estabamos relativamente cerca da única vía de
comunicación importante ( N. VI )… a xente trasladábase no medio de comunicación normal na época (o
cabalo) e había sitios nos que podías deixalo un día ou dous se tiñas que continuar viaxe…

Seica en tempos pasados este pobo foi incluso importante como demostra o feito de que houbera un escribán ata finais do século XVII e tamén din que houbo algunha norma, durante moitos anos, que lles permitía ós mozos que estaban en quintas optar entre ir servir ó Rei ou manter limpos de neve os camiños que comunican ca zona de León; era esa unha tarefa importante porque ata aquí chegaban os pastores transhumantes cos seus rabaños de cabras e ovellas, dos que se poden ver na nosa braña (no lugar chamado a Meixón Vella) os restos dos correlos e as cabanas dos Estremeños.

Un sistema de organización e toma de decisións comúns: no que os elementos esenciais son “o Concello” e “o celador”

O concello consiste na xuntanza de todos os veciños para debater e organizar os problemas e as tarefas que lles afectan. Na actualidade en Piornedo celébranse na escola sempre que hai que acordar cuestións do monte (rozar sendeiros, arranxar a alambrada das verdias, plantacións…) ou do pobo (traída de augas, amañar camiños e fontes…).

Cada familia ten dereito a un voto, aínda que poden asistir ó concello varios membros de cada casa.
O celador é o encargado de xuntar ó pobo a petición dalgún veciño e de informar do motivo do concello; é ademais o custodio temporal do libro (no que se apuntan contas e cuestións importantes). O cargo vai rotando mensualmente por todas as casas.

A defensa do monte

O monte é unha das nosas riquezas máis importantes e foi tamén fonte de moitos problemas e litixios. Continúa sendo propiedade do veciños, está sen dividir pero a cada veciño correspóndelle unha parte proporcional que se mide en fanegas.

A defensa dos intereses do monte levounos xa a finais do século XVIII a un preito na Real Chancillería de
Valladolid con veciños de Suarbol, por mor dos aproveitamentos de pastos, leñas mortas e madeira, nos lindes entre os montes dos dous pobos, que finalizou coa Real Carta Ejecutoria de 1799 do Rei Carlos IV mediante a cal se nos outorgaban eses dereitos e se prohibía expresamente apresar gando solto (o que nós chamamos prindar).

A mediados do século XX volveu a plantexarse a mesma cuestión cos veciños de Suarbol e tamén fomos ós tribunais; naquela ocasión o monte de Suarbol xa pasara a ser Monte en Man Común, polo que o
preito acabou sendo contra o Estado. A sentencia do tribunal supremo (sala do contencioso-administrativo) o 3 de xullo de 1965 estimaba o recurso interposto polos veciños de Piornedo contra resolución da Dirección Xeral de Montes sobre recoñecemento de determinados gravames no monte de Suarbol.

A finais do século pasado volveu a suscitarse a cuestión da defensa dos intereses lexítimos do monte impedindo o pobo que se construíse unha estrada pola reboleira do Val da Freita.

Tamén tivemos que organizarnos e realizar xestións colectivas para evitar que o noso monte pasara a ser de Man Común por decreto, para que non se realizaran plantacións de piñeiros…

A chegada da carreteira

A primeiros do s. XX a estrada chegou os Cabaniños (a uns 10 km de Piornedo) grazas a unha empresa madeireira que a precisaba para sacar a madeira do Avisedo de Vilarello. Foron aqueles uns anos de bonanza económica para toda a parroquia porque había moitos xornais para picar pedra, manter as liñas, talar árbores, etc. Abríronse bares e fondas, fixéronse arranxos nas casas…

A partires dese momento empezaron a chegar os materiais para as casas ata Os Cabaniños e dende ese lugar transportábanse con cabalos ata os pobos. Tamén recordamos algúns, polos anos 60, ir a cabalo ata este lugar, onde viña dúas veces ó ano un médico e unha enfermeira para mirar e vacinar os nenos. Por paradóxico que pareza foi a vez que tivemos os servicios sanitarios mais cerca e continúan alonxandose… hoxe o pediatra mais cercano está en Becerrea (a 60 km.), dúas veces por semana.

Foi en 1970 cando chegou a carreteira ata Piornedo (aínda sendo un dos lugares privilexiados da parroquia porque xa empezaba a ser coñecido) e con ela os primeiros coches. Este feito supuxo un avance importante pero no inverno a incomunicación era case continua a causa das nevadas, das xeadas na costa dos Cabaniños, etc.

Hoxe en tódolos pobos hai unhas coitelas que se adaptan ós tractores para retirar a neve e a estrada por Navia de Suarna axudou a manter comunicada esta parte da serra.

A luz eléctrica

Tivemos unha planta propia, movida por unha turbina no río, que funcionou ata 1965 e, aínda que non era moi potente, alimentaba seis lámpadas por casa. A auga do río movía tamén seis muíños (un por cada tres ou catro veciños) dos que hoxe se conserva parte das paredes.

Despois de 1972 fixeron os tendidos de Fenosa; supuxo un avance importante pero había longas e constantes avarías producidas sobre todo polo aire e as nevadas.

A escola

Piornedo foi o segundo pobo de Cervantes en ter escola, despois de Vilanova. Mandaron un mestre para a parroquia e como en Donís non cederon ningún local, os veciños aproveitaron a ocasión e ofreceron o cuarto de Pedrete.

Despois xa quedou para sempre a escola en Piornedo, primeiro no cuarto de Pedrete e despois no do Coxo. Foi aló polo ano 45 cando fixeron o local da escola (con casa para o mestre, que antes vivía no cuarto da Rigueira) que hai hoxe, en pago pola madeira do Val da Freita que vendeu o pobo.

A escola foi entón unha consecución dos veciños e un feito moi valorado por todos, pero a diminución do número de nenos fixo que se acabaran construíndo colexios mais grandes e concentrando neles os nenos de varios lugares. Hoxe en día utilizámola para as xuntanzas do concello e como sé da Asociación “O Teixeiro”.

A traída da auga

A traída da auga tamén é unha gran obra feita polos veciños. Moitos recordamos como entre os anos 1973 – 1976 os veciños, cansos de ir buscar caldeiros de auga á fonte e empuxados pola necesidade de instalar cuartos de baño, empezaron a facer longos e tensos concellos nos que ó final decidiron traer entubada unha parte da auga da Fonte de Sana Barrigas (a uns 5 Km.).

Puxeron todos a man de obra e, coa axuda do cura, pediron unha subvención para mercar os tubos. O sistema de reparto da auga, que dura dende aquela, é orixinal pois tódolos veciños teñen dereito á mesma cantidade de auga e poden regar co que non consumen.

O abandono das pallozas como vivenda

Como xa vimos anteriormente cando veu a estrada foi cando empezamos a deixar de habitar nas pallozas, por varias razóns: chegaban os materiais en camións ata o pobo o que abarataba moito o custo das obras; empezou a vir moita xente de fora que quería ver como vivíamos nas pallozas e producíanos algo de vergoña vivir nun escaparate; cada vez se lle daba máis importancia a cuestións como a hixiene…

Daquela foi cando se fixeron a maior parte das casas nas que vivimos actualmente, case todas ampliando os cuartos dos que xa dispoñían as familias.